در بیشتر رشته‌های دانشگاهی، پایاننامه به عنوان واحدی اجباری برای اخذ مدرک کارشناسی است. در واقع پایاننامه، درسی 3 واحدی برای دانشجویانان دوره کارشناسی محسوب می‌شود. پس از انتخاب واحد، دانشجو استاد راهنمای خود را برای انجام پایاننامه دانشجویی انتخاب می‌کند. دانشجویان کارشناسی با راهنمایی استاد، می‌توانند موضوع نهایی پایاننامه خود را با توجه به رشته‌ای که در طول دوره چهار ساله در دانشگاه سپری کرده‌اند، انتخاب کنند.

تعریف پایاننامه دانشجویی

اولین تعریف برای پایاننامه کارشناسی در آوریل سال 1997 در یک کنفرانسی توسط شورای پایاننامه کارشناسی مطرح شد. در این کنفرانس چنین بیان شد که پایاننامه کارشناسی تحقیقی است که توسط دانشجوی کارشناسی انجام می‌شود. هدف ازانجام پایاننامه کارشناسی بهبود رشته و ایجاد دانشی جدید است. می‌توان نتایج این تحقیقات را در کنفرانس‌ها ارائه داده و همچنین در ژورنال‌های پییر ریویو (peer reviewer) چاپ کرد.

مراحل انجام پایاننامه دانشجویی

موضوع پایاننامه در مقطع کارشناسی با کمک استاد راهنما تعیین می‌شود. معمولاً موضوعات پایاننامه کارشناسی براساس علایق و زمینه‌هایی که استاد راهنما کار کرده است، تعیین می‌شود. استاد راهنما و دانشجو به طور منظم با هم جلساتی را تشکیل می‌دهند، برای انجام پایاننامه برنامه ریزی می‌کنند و ریسک پایاننامه و مقاله‌ها و پایاننامه‌ها انجام شده در زمینه موضوع انتخاب شده  (literature review) را بررسی می‌کنند. چنین جلساتی این اعتماد به نفس را در دانشجو ایجاد می‌کند تا مسئولیت اصلی پایاننامه را بر عهده گیرد و با زمینه کاری استاد راهنمای خود بیشتر اشنا شود.

در نهایت، پایاننامه کارشناسی به صورت کتبی به دانشگاه ارائه می‌شود و به پایگاه علمی و دائمی دانشگاه اضافه می‌شود و می‌تواند توسط محققان بعدی که پایاننامه‌های مربوطه را دنبال می‌کنند، مورد استفاده قرار گیرد. ارائه پایاننامه در یک جلسه دفاع یک مزیت برای دانشجو محسوب می‌شود و معمولاً استاد راهنما آن را یک نکته مثبتی در نمره پایاننامه در نظر می‌گیرد.

ویژگی‌های پایاننامه دانشجویی ایده آل

یک پایاننامه پژوهشی ایده آل در مقطع کارشناسی است اگرویژگی های زیر را دارا باشد:

• دارای اهداف مشخص و پتانسیل‌های بسیاری باشد.
• در بازه زمانی که دانشگاه تعیین کرده قابل انجام باشد.
• کاری تکراری نباشد.
• از مفاهیم پیشرفته و کلمات تخصصی در آن استفاده شده باشد.
• تنها یک مطالعه کتابخانه‌ای نباشد و از ابزارها و تکنیک‌های مختلفی در آن استفاده شده باشد.

برخی از اساتید، دو ویژگی دیگر را برای پایاننامه کارشناسی بیان می‌کنند: ایجاد دانش و انتقال دانش.

برای ایجاد دانش

• باید متن پایاننامه به خوبی نگارش شده باشد و بهتر است با ویراستیار ویرایش شده باشد.
• آزمایش‌ها و تحقیقات میدانی انجام شود.
• نتایج تفسیر شود.
• از روش پییر ریویو (peer review)  استفاده شود.

برای انتقال دانش باید پایاننامه به صورت مقاله در ژورنال منتشر شود و یا در کنفرانسی ارائه گردد.

اما باید توجه داشت که همه پایاننامه‌های کارشناسی آن‌قدر پربار نیستند که بتوان از همه آن‌ها، مقاله‌ای استخراج کرد و در ژورنالی چاپ کرد. اما می‌توان چند پایاننامه کارشناسی را با هم ادغام کرد که منجر به چاپ مقاله در ژورنالی معتبر شود. همواره ایجاد دانشی جدید امری پیچیده و مشکل است و منظور از ایجاد دانش، بالا بردن سطح یادگیری دانشجو است.

مزیت‌هایی پایاننامه کارشناسی

از مزیت‌های پایاننامه کارشناسی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آماده شدن دانشجو برای انجام تحقیق در محیط کاری
• آشنایی با کاربرد مطالب یاد گرفته شده به صورت تئوری
• آماده شدن برای انجام پایان نامه در مقاطع بالاتر؛ کارشناسی ارشد و دکتری.

موانع انجام پایاننامه

متأسفانه در خیلی از موارد، استاد راهنما دانشجویان دیگری در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دارد.  به همین دلیل وقت کمی را به دانشجویان کارشناسی اختصاص می‌دهند. از طرف دیگر انجام پایاننامه کارشناسی اولین تجربه جدی دانشجویان در زمینه پژوهش و تحقیق است. به همین دلیل خیلی از دانشجویان کارشناسی ناگزیرند از دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری کمک بگیرند. دانشجویان مقاطع بالاتر به دلیل کمبود وقت و نداشتن تخصص کافی در همه حیطه‌ها، نمی‌توانند به دانشجویان کارشناسی کمک شایانی کنند. بهترین گزینه کمک کننده در انجام پایاننامه‌های کارشناسی انجام مطالعات کتابخانه‌ای، مطالعه پژوهش‌های قبلی، استفاده از داده‌های موجود در اینترنت و شرکت در کارگاه‌های آموزشی است. در سا‌ل‌های اخیر، کارگاه‌های آموزشی زیادی در موسسات پژوهشی معتبر برگزار می‌شوند و دانشجویات با شرکت در این کارگاه‌ها می‌توانند نحوه نگارش پایاننامه کارشناسی را یاد بگیرند.

موسسه شریف یار مفتخر به برگزاری دوره‎‌های آموزشی پایان نامه نویسی است تا دانشجویان بتوانند پایان نامه دوره کارشناسی‌شان را با کیفیت بالایی بنویسند. برای کسب اطلاعات بیشتر به لینک «دوره علمی پژوهشی» مراجعه کنید.